Everything flows

There is an almost meditative tranquility in the exhibition hall of Museum Martena in Franeker, where Joost Vandebrug has set up his exhibition Everything flows. In Franeker, where he grew up, Joost Vandebrug (Harlingen, 1982) shows the images of the Danube and what he in the years he worked on the Lost Boys project, about street children in Bucharest. In 2011, during a commercial assignment, he came into contact with a boy who lived in tunnels under the Romanian capital. He wasn't alone there, Costa was part of a group led by one Bruce Lee.

For six years, Vandebrug regularly returned to these boys and their leader. He made a book about them and a movie about Nicu. This film has won 12 international film awards in recent years and was also screened in Franeker in March as part of the Kustlicht documentary festival. Working with the boys on the fringes of society was tough. Vandebrug therefore regularly sought refuge in the Danube from 2014 onwards.

The river gave him peace. He could meditate there and give his gloomy thoughts to the stream like leaves. An idea was born for a new project, in which he followed the Danube on foot from its mouth at the Black Sea, up through Moldavia, Ukraine and Romania, and along the edge of Bulgaria to Serbia.

Sometimes he took a leaf or stone out of the water and put it under an industrial or biological microscope at home in Antwerp. He said goodbye to commercial photography and decided to focus on old photographic techniques. “I think I have become an artist,” he said this spring in a conversation following the film screening.

The guiding principle in photographing and filming the Danube was the saying of philosopher Heraclitus: 'You cannot step into the same river twice'. Everything flows and changes. The water is never the same twice, and neither is the person who steps into it. Vandebrug took the time to look closely at the river, to examine a flower or pebble. He sometimes saw familiar faces in the veins of a leaf, by separating the objects from their context and enlarging them many times, he turned them into precious relics.

Some objects he placed against a dark blue background, the rarest pigment in nature, he explains. Any imperfections seemed to have a purpose. They became a symbol of changes in life, of its fragility.

This sense of symbolism is clearly evident in the exhibition. Vandebrug uses emulsion transfers to transfer his photos to a carrier. Such a 'film' is extremely thin and damages quickly. When moving to paper or glass, ripples and frayed edges occur. These become part of the end result and contribute to the vulnerability that Vandebrug wants to express.

He also does this in several ways. For some photos he uses handmade paper, which has small imperfections. To show the river's variability, for example, he took 24 photos in the same place, each time with a different exposure. He transferred the photosensitive pigment containing the image to washi and then overcoated it with epoxy. He brought the photos together in a frame made of recycled wood. Everything speaks of a great attention to atmosphere and detail.

The soft music that sounds in the room comes from the video 'As Heraclitus said: You can never step in the same river twice'. From a bird's eye view, he shows part of the Danube. The water flows between the green tops of tall trees. Two white herons pass by. The recordings are repeated on five screens that hang one above the other, always with 21 seconds in between. Together they form a whole that seems to last forever. The same, yet always different.

The whole is soothing, just like the river was for Vandebrug. “The power of the river has been an emotional and comforting as well as a pragmatic guide on my journey,” he puts it. “The photos are a lasting testament to the temporary state in which both the water and I once found ourselves.” Forever, forever gone.

DUTCH ↓

Alles stroomt

Er heerst een haast meditatieve rust in de expositiezaal van Museum Martena in Franeker, waar Joost Vandebrug zijn tentoonstelling Everything flows heeft ingericht.

In Franeker, waar hij opgroeide, laat Joost Vandebrug (Harlingen, 1982) de beelden zien van de Donau en wat hij daaruit oppakte in de jaren dat hij werkte aan het project Lost Boys, over straatkinderen van Boekarest. In 2011 kwam hij tijdens een commerciële opdracht in aanraking met een jongen die in tunnels onder de Roemeense hoofdstad leefde. Hij was daar niet alleen, Costa maakte deel uit van een groep onder leiding van ene Bruce Lee.

Zes jaar lang keerde Vandebrug geregeld terug naar deze jongens en hun leider. Hij maakte een boek over hen, en een film over Nicu. Deze film won de afgelopen jaren 12 internationale filmprijzen en draaide in maart ook in Franeker als onderdeel van het documentairefestival Kustlicht. Het werken met de jongens aan de zelfkant van de samenleving was zwaar. Vandebrug zocht daarom vanaf 2014 geregeld zijn toevlucht tot de Donau.

De rivier gaf hem rust. Hij kon er mediteren en zijn sombere gedachten als blaadjes meegeven aan de stroom. Er ontstond een idee voor een nieuw project, waarbij hij de Donau al wandelend volgde van de monding aan de Zwarte Zee, omhoog via Moldavië, Oekraïne en Roemenië, en langs de rand van Bulgarije naar Servië.

Soms haalde hij een blaadje of steentje uit het water, en legde dat thuis in Antwerpen onder een industriële of biologische microscoop. Hij zei de commerciële fotografie vaarwel en besloot zich te richten op oude, fotografische technieken. ,,Ik denk dat ik kunstenaar ben geworden’’, zei hij dit voorjaar in een gesprek naar aanleiding van de filmvertoning.

Leidend bij het fotograferen en filmen van de Donau was de uitspraak van filosoof Heraclitus: ‘Je kunt niet twee keer in dezelfde rivier stappen’. Alles stroomt en verandert. Het water is nooit twee keer hetzelfde, en ook de persoon die erin stapt niet. Vandebrug nam de tijd om goed naar de rivier te kijken, om een bloem of kiezel aan een onderzoek te onderwerpen. In de nerven van een blad zag hij soms bekende gezichten, door de voorwerpen te scheiden van hun context en vele malen te vergroten, maakte hij er kostbare relikwieën van.

Sommige voorwerpen plaatste hij tegen een donkerblauwe achtergrond, het zeldzaamste pigment in de natuur, zo legt hij uit. Eventuele imperfecties leken een bedoeling te hebben. Ze werden symbool voor veranderingen in het leven, voor de breekbaarheid ervan.

Dit gevoel voor symboliek komt duidelijk naar voren in de expositie. Vandebrug gebruikt emulsietransfers om zijn foto’s op een drager over te brengen. Zo’n ‘film’ is uiterst dun en beschadigt snel. Bij het verplaatsen naar papier of glas ontstaan rimpelingen en rafelrandjes. Deze gaan deel uitmaken van het eindresultaat en dragen bij aan de kwetsbaarheid die Vandebrug wil uitdrukken.

Hij doet dat bovendien op meer manieren. Voor sommige foto’s gebruikt hij handgeschept papier, dat kleine oneffenheden heeft. Om de veranderlijkheid van de rivier weer te geven, maakte hij bijvoorbeeld 24 foto’s op dezelfde plek, steeds met een andere belichting. Hij bracht het lichtgevoelige pigment met het beeld over op washi en overgoot dat vervolgens met epoxy. De foto’s bracht hij samen in een lijst van hergebruikt hout. Uit alles spreekt een grote aandacht voor sfeer en detail.

De zachte muziek die in de zaal klinkt komt van de video ‘As Heraclitus said: You can never step in the same river twice’. Uit vogelperspectief toont hij een deel van de Donau. Het water stroomt tussen de groene toppen van hoge bomen. Er passeren twee witte reigers. De opnames worden herhaald op vijf schermen die boven elkaar hangen, steeds met 21 seconden tussenruimte. Samen vormen ze een geheel, dat eindeloos lijkt te duren. Hetzelfde, maar toch steeds anders.

Het geheel is rustgevend, net als de rivier dat was voor Vandebrug. ‘De kracht van de rivier was zowel een emotionele en troostrijke als pragmatische gids op mijn tocht’, zo verwoordt hij het. ‘De foto’s zijn een blijvend bewijs van de tijdelijke staat waarin zowel het water als ik ons ooit bevonden.’ Voor altijd, voor altijd voorbij.

Franeker - Museum Martena: Voorstraat 35, di t/m zo 11-17 u (na 1 apr ook ma 11-17 u), t/m 21 mei 2023